مدت زمان مجاز حمل بتن: مطابق آبا و استاندارد ملی

احتمالاً تا به حال پیش آمده با ناظری برخورد کرده باشید که پس از مشاهده برگه بارنامه بتن به شما متذکر شود که چون بیش از 2 ساعت از زمان تولید بتن گذشته، اجازه تخلیه بتن را ندارید. مطمئناً این لحظه، برایتان مطلوب نبوده و فقط به این مسأله می‌اندیشیدید که چرا باید چنین اتفاقی برای شما بیفتد. در این مقاله به بررسی مدت زمان مجاز حمل بتن بر اساس آیین‌نامه‌ها و استانداردهای ملی ایران خواهیم پرداخت و با بیان بندها و تبصره‌های مدت زمان حمل و بتن‌ریزی به شما کمک می‌کنیم بتوانید بتن‌ریزی آسان انجام دهید.

حمل بتن

حمل و انتقال بتن، مرحله بسیار مهمی در روند اجرای کارهای ساختمانی است. این مرحله باید به صورتی انجام شود که در آن جداشدگی اجزای بتن صورت نگیرد. بنابراین سرعت انتقال بتن از محل ساخت بتن (بچینگ) تا محل پروژه باید در حدی باشد که بتن دچار اختلالاتی چون: کاهش اسلامپ، آب‌انداختگی، کاهش مقاومت و… نشود.

از سوی دیگر آلوده نشدن بتن به مواد مضر در طول حمل و جابجایی و عدم تبادل حرارتی در این مدت، از جمله مواردی است که باید به آن دقت ویژه‌ای مبذول نمود. مجموع این مسائل، باعث شده مسأله حمل بتن و مدت زمان انتقال آن امری مهم و ضروری باشد.

مدت زمان مجاز حمل بتن در تابستان و زمستان

بر اساس قاعده‌ای کلی، ایده‌آل‌ترین مدت زمان حمل بتن به سمت صفر میل می‌کند؛ یعنی بلافاصله پس از تولید بتن، بتن باید در قالب ریخته شود و هیدراتاسیون خود را شروع کند و در نهایت، عملیات عمل ‌آوری بتن و ادامه فرآیند اجرا انجام گیرد. بنابراین هر چه مدت زمان حمل بتن کمتر باشد، بهتر خواهد بود.

اما این حالت ایده‌آل در بسیاری مواقع رخ نمی‌دهد. بر این اساس، آیین‌نامه آبا (آیین‌نامه بتن ایران) و استاندارد ملی ایران شماره 6044، قوانین و تبصره‌هایی را برای مدت زمان مجاز حمل بتن در نظر گرفته‌اند که در ادامه به بررسی هر یک از آن‌ها به صورت جداگانه می‌پردازیم.

مدت زمان حمل بتن طبق آیین‌نامه آبا

بر اساس آخرین ویرایش آیین‌نامه آبا (آیین‌نامه بتن ایران) که مربوط به سال 1400 است، مدت زمان مجاز حمل بتن، بخشی از مدت زمان مجاز بتن‌ریزی است. بر این اساس، مدت زمان مجاز بتن‌ریزی به معنای مدت زمان انتقال (حمل)، ریختن و تراکم بتن، برای دمای هوای کمتر از 25 درجه سانتی‌گراد برابر با 2 ساعت و برای دمای بیشتر از 25 درجه سانتی‌گراد، برابر با 1.5 ساعت است.

البته این آیین‌نامه، 2 تبصره برای مدت زمان مجاز بتن‌ریزی در نظر گرفته است. طبق تبصره شماره 1، اگر شما در بتن از افزودنی‌هایی مانند دیرگیر بتن، کنترل‌کننده گیرش یا انواع روان کننده‌ بتن استفاده کنید، مدت زمان اعلام شده در آیین‌نامه آبا برای بتن‌ریزی با اجازه دستگاه مهندسی قابل افزایش خواهد بود.

همچنین در تبصره شماره 2 این آیین‌نامه آمده، چنانچه بتن از محل تولید تا محل پروژه با استفاده از میکسرهای دوار حمل نشود و به جای آن از تراک‌هایی با مخزن ثابت استفاده شود، مدت زمان مجاز بتن‌ریزی، در دمای بیش و کمتر از 25 درجه سانتی‌گراد، نیم ساعت کاهش پیدا می‌کند.

مدت زمان حمل بتن طبق استاندارد ملی ایران شماره 6044

طبق استاندارد 6044 که استانداردی مربوط به تولیدکنندگان بتن آماده است، حداکثر مدت زمان بتن‌ریزی برابر با 1.5 ساعت است. البته در این استاندارد آمده شروع این 1.5 ساعت از زمانی است که اولین تماس آب با سیمان یا سنگدانه مرطوب با سیمان انجام ‌شود و پایان آن معادل زمانی است که کاهش قابل توجهی در کارایی بتن ایجاد شود.

مطمئناً برای شما این سؤال به وجود می‌آید که کاهش قابل توجه کارایی در بتن به چه معنایی است و چه درجه‌ای از شرایط بتن را شامل می‌شود؟ طبق برداشت نویسنده پس از مطالعه کامل استاندارد ملی ایران در این بخش، منظور از کاهش قابل توجه کارایی برابر است با: «مقدار کاهشی که در آن بتن رسیده به محل پروژه، قابلیت پمپ‌پذیری، تخلیه و تراکم مناسب خود را از دست داده باشد.»

از سوی دیگر استاندارد ملی 6044 برای مدت زمان مجاز حمل و بتن‌ریزی، نکات ویژه‌ای در نظر گرفته که با تغییراتی در محتوا و شرایط بتن، مدت زمان اعلامی از سوی این سازمان دچار تغییرات قابل توجهی خواهد شد. این نکات به شرح ذیل است:

• اگر بتن بعد از 1.5 ساعت به محل پروژه برسد، اما روانی 10 تا 12 داشته باشد یا به عبارت دیگر امکان پمپ‌پذیری و بتن‌ریزی بدون نیاز به آب و روان کننده را داشته باشد، استاندارد این اجازه را می‌دهد که در صورت رضایت مشتری، 1.5 ساعت را نادیده گرفته و بتن‌ریزی انجام داده شود.
• مشتری این حق را دارد تا در فصل تابستان که بتن زودتر سفت می‌شود، از کارخانه تولیدکننده بتن بخواهد تا بتن را زیر 1 ساعت در محل پروژه به او تحویل دهد یا در فصل زمستان که بتن دیرتر سفت می‌شود، از کارخانه تولیدکننده بتن بخواهد تا بتن را کمی بیشتر از 1.5 ساعت یا حتی تا 2 ساعت به او تحویل دهد. بر این اساس مشتری حق دارد به کارخانه تولیدکننده بتن درخواست زمان داده و این درخواست به صورت قرارداد در سفارش مشتری ثبت می‌شود.
• در صورت استفاده از افزودنی‌های دیرگیرکننده یا انواع فوق روان کننده‌ بتن حتی در چند مرحله استفاده، مدت زمان 1.5 ساعت را می‌توان تا چند ساعت افزایش داد و محدودیتی از این بابت وجود ندارد.
• استاندارد ملی 6044 تلورانس اسلامپی مجازی را برای بتن تعیین کرده است. بر این اساس، کارخانه‌های تولید بتن باید بتن مورد تقاضای مشتری را با تلورانس 3 الی 4 به مشتری تحویل دهند.

بیشتر بخوانید: 12 دلیل کرموشدگی بتن و روش های جلوگیری از آن

همان‌طور که دیدید هر دو استاندارد ملی 6044 و آیین‌نامه آبا در اصلاحات جدید خود، به سمتی حرکت کرده‌اند که در آن قضاوت و شعور مهندسین بیشتر مد نظر قرار گرفته است. بر این اساس، تصمیم نهایی توسط مهندسین ناظر در محل پروژه گرفته می‌شود.

در این مقاله به بررسی اهمیت مدت زمان حمل بتن در طول تابستان و زمستان از منظر آیین‌نامه بتن ایران و استاندارد ملی 6044 پرداخته شد. همان‌طور که گفته شد، بر اساس آیین‌نامه آبا مدت زمان بتن‌ریزی که تفکیکی از مدت زمان انتقال، ریختن و تراکم بتن است، در دمای بیشتر از 25 درجه سانتی‌گراد برابر با 1.5 ساعت و در دمای کمتر از 25 درجه سانتی‌گراد، برابر با 2 ساعت است. همچنین طبق استاندارد ملی 6044، حداکثر زمان بتن‌ریزی برابر با 1.5 ساعت در نظر گرفته شده است. از سوی دیگر در بخش‌های بیان شده دیدید که در هر دو این استانداردها تبصره‌های ویژه‌ای وجود دارد که می‌تواند مدت زمان بتن‌ریزی بیان شده در استاندارد را با نظر مشتری و مهندس ناظر تغییر دهد.