تعداد نمونه مورد نیاز بتن و بررسی حجم هر پیمانه

تعداد نمونه‌برداری برای هر سازه توسط مهندسین ناظر سازه تعیین می‌شود. اما سؤال این‌جاست برای هر پروژه چند بار نمونه‌برداری نیاز است؟ اگر شما هم درباره تعداد نمونه‌برداری‌ در هر سازه بتنی با مشکل روبه‌رو هستید و تعداد دقیق آن را نمی‌دانید، در مقاله «تعداد نمونه مورد نیاز بتن» همراه ما باشید.

تعداد نمونه‌برداری مورد نیاز بتن

اگر بخواهید تعداد نمونه مورد نیاز بتن را برای هر سازه به دست آورید، لازم است به بند 9-22-11-2 مبحث نهم مقرارت ملی ساختمان رجوع کنید. این بند مخصوص نمونه‌برداری‌های مورد نیاز برای مقاومت‌های فشاری است. اولین نکته‌ای که باید هنگام نمونه‌برداری به آن توجه داشته باشید این است که تعداد نمونه‌برداری مورد نیاز برای هر سازه، هر نوع بتن و هر رده مقاومتی، باید به صورت کاملاً مجزا و جداگانه انجام گیرد. حال باید دانست هر سازه، هر نوع بتن و هر رده مقاومتی بتن به چه معناست و چطور باید آن را از یکدیگر تفکیک کرد؟

1. هر سازه: سازه‌ای جداگانه است که تحلیل و طراحی آن به صورت کاملاً مجزا و جداگانه انجام می‌گیرد؛ برای مثال اگر مجتمعی متشکل از بلوک‌های مختلف باشد، هر بلوک یک سازه محسوب می‌شود.
2. هر نوع بتن: انواع بتن سنگین، سبک، خودتراکم، با افزودنی بتن و بدون افزودنی است؛ برای مثال اگر در پروژه‌ای قسمتی از سازه بتن خودتراکم به کار رفته و قسمت دیگر آن سازه با بتن معمولی کار شده باشد، باید به صورت مجزا تعداد نمونه‌برداری آن محاسبه شود.
3. رده مقاومتی بتن: اگر بخشی از سازه با رده مقاومتی C30 همراه بود و بخش دیگر آن رده مقاومتی C35 داشت، نمونه‌برداری باید از این دو قسمت و به صورت کاملاً مجزا محاسبه گردد.

چطور باید تعداد نمونه مورد نیاز بتن را مشخص کرد؟

در مبحث نهم مقررات ملی بیان شده در ابتدا باید مشخص کنید حجم هر پیمانه اختلاط بتن در محل پروژه یک متر مکعب، کمتر یا بیشتر است. چنانچه حجم هر پیمانه اختلاط بتن برابر با یک متر مکعب باشد، لازم است تعداد نمونه مورد نیاز بتن را طبق آنچه در ادامه به آن خواهیم پرداخت، انجام دهید؛ اما چنانچه حجم هر پیمانه اختلاط بتن کمتر یا بیشتر از یک متر مکعب باشد، تعداد نمونه‌برداری با افزودنی ضریب به همان روال یک متر مکعب انجام می‌شود.

سؤال دیگری که این‌جا مطرح است اینکه منظور از حجم هر پیمانه اختلاط بتنی چیست؟ منظور از حجم هر پیمانه اختلاط بتنی، همان تراک میکسری است که بار را به محل پروژه انتقال می‌دهد. بر این اساس، در صورتی که تراک میکسر 5 متری باشد، حجم هر پیمانه اختلاط بتن آن معادل 5 متر بوده و در صورتی که حجم تراک میکسر یک متر باشد، حجم هر پیمانه اختلاط بتن برابر با یک متر خواهد بود.

حجم هر پیمانه اختلاط بتن برابر با یک متر مکعب

حال چنانچه حجم هر پیمانه اختلاط بتن در محل پروژه یک متر مکعب باشد، 5 بند درباره تعداد نمونه مورد نیاز بتن طبق آیین‌نامه بیان شده است. در این 5 بند، تعداد نمونه‌برداری به صورت جداگانه مشخص شده و قابل محاسبه است.

• بند 1: نمونه‌برداری از بتن به ازای هر نوبت کاری روزانه. هر نوبت کاری روزانه، بخشی از شبانه‌روز است و می‌تواند 8 ساعت یا بیشتر باشد؛ برای مثال، اگر کل پروژه شما در 6 بخش بتن‌ریزی شود و هر بخش بتن‌ریزی در یک نوبت بتن‌ریزی روزانه قرار گیرد، طبیعتاً باید حداقل 6 بار نمونه‌برداری از بتن انجام شود.
• بند 2: یک بار نمونه‌برداری به ازای هر 30 متر مکعب بتن؛ برای مثال اگر کل بتن مورد نیاز برای سازه معادل 210 متر مکعب باشد، باید حداقل 7 بار نمونه‌برداری از بتن برای سازه در نظر گرفته شود.
• بند 3: یک بار نمونه‌برداری به ازای هر 150 متر مربع دال و دیوار. طبیعتاً در محاسبه هر متر مربع دال و دیوار، باید یک وجه آن در نظر گرفته شود (نه دو وجه).
• بند 4: یک بار نمونه‌برداری به ازای هر 100 متر طول تیر و کلافی که جداگانه بتن‌ریزی می‌شود. در صورتی که تیر و کلاف با سقف و سایر اعضا بتن‌ریزی شوند، این بند کنار گذاشته می‌شود و تعداد نمونه مورد نیاز بتن طبق بند 3 انجام می‌گیرد.
• بند 5: یک بار نمونه‌برداری از بتن به ازای هر 50 متر طول ستون و تیر طره. توجه داشته باشید در این بخش منظور از طول ستون، مقدار طول آن از کف طبقه پایین تا زیر تیر و دال طبقه بالا است.

حجم هر پیمانه بتن در محل پروژه بیشتر یا کمتر از یک متر مکعب

در شرایطی که حجم هر پیمانه بتن در محل پروژه بیشتر یا کمتر از یک متر مکعب باشد، باید اعداد پنج بندی که به آن اشاره کردیم با نسبت مشخص افزایش و کاهش داده شود؛ برای نمونه اگر حجم هر پیمانه اختلاط بتن در محل پروژه 1.5 متر مکعب باشد، دیگر نمی‌توان گفت به ازای هر 30 متر مکعب باید یک بار نمونه‌برداری انجام شود، بلکه باید 30 را در 1.5 ضرب کرد و بر این اساس به ازای هر 45 متر مکعب بتن لازم است تا یک بار نمونه‌برداری انجام گیرد.

توجه داشته باشید آیین‌نامه در این شرایط به مهندس ناظر اجازه نمی‌دهد اعداد این پنج بند را بیش از 2 برابر و کمتر از نصف کند؛ برای مثال تراک میکسرهایی که مخلوط بتن را به محل پروژه انتقال می‌دهند، معمولاً 6 تا 7 متر بتن دارند و طبق آیین‌نامه نمی‌توان اعداد این پنج بند را در 6 و 7 ضرب کرد، بلکه باید در عدد 2 ضرب نمود؛ چرا که مطابق آیین‌نامه، حداکثر امکان 2 برابر کردن در اختیار مهندس ناظر قرار گرفته است.

بر این اساس، معمولاً برای پروژه‌های معمولی که با تراک میکسر بتن حمل می‌شود، اعداد بندهای 1 تا 5 در عدد 2 ضرب می‌شود. بدین‌ترتیب می‌توان فرض کرد به ازای هر 60 متر مکعب بتن و به ازای هر 300 متر مربع دیوار یا دال، یک بار نمونه‌برداری انجام می‌گیرد.

بیشتر بخوانید: ویبره و تراکم بتن

نکات فرعی تعداد نمونه مورد نیاز بتن

برای محاسبه تعداد نمونه مورد نیاز بتن، چند نکته دیگر هم وجود دارد که باید به آن توجه نمود.

1. صرف‌نظر از اینکه حجم سازه چقدر است، در هر سازه برای هر نوع و رده بتن، حداقل باید 6 نوبت نمونه‌برداری وجود داشته باشد.
2. در مواردی که حجم هر نوع و رده بتن در کل سازه کمتر از 30 متر مکعب باشد، می‌توان نمونه‌برداری انجام نداد؛ برای مثال اگر در بخشی از بتن‌ریزی سازه از بتن خودتراکم استفاده کنید، در صورتی که مقدار بتن خودتراکم مصرفی کمتر از 30 متر مکعب باشد (در صورت تشخیص ناظر درباره کیفیت بتن)، می‌توان از نمونه‌برداری این بخش از بتن صرف‌نظر کرد.

متن آیین‌نامه ابهامات و سؤالات زیادی دارد، از این رو در این مقاله با زبانی شفاف و کاربردی به بررسی موضوع تعداد نمونه مورد نیاز بتن مطابق بند 9-22-11-2 مبحث نهم مقرارت ملی ساختمان پرداخته شد تا مهندسین ناظر به راحتی بتوانند در زمان نمونه‌برداری تعداد نمونه‌های مورد نیاز خود را مشخص کنند. در پایان از شما خواهشمندیم سؤالات و ابهامات خود را با ما و سایر دوستانتان به اشتراک بگذارید و ما را در ارتقای کیفیت مقالات یاری رسانید.